
de Daniela Masia Urgu
Lìnias pro un’acurtziadura a su meledu subra de sa morte e su recùperu de s’umanidade
S’ùrtima proibudura: sa tudadura de su cuntzetu de morte e sa timoria pro sa dispidida simbòlica
Su cabudanni coladu su mundu intreu s’est firmadu cara a sa morte de sa Regina Elisabetta II de Inghilterra. Su mundu intreu nd’at connotu sa presèntzia pro 70 annos de regnu. Su mundu s’est firmadu e at partetzipadu a sa dispidida, a unu saludu chi a medas est pàrfidu un’ispetàculu, mentres in sa pràtica de su protocollu pro sa sepultada de sos res est un’eventu chi est abarradu semper su matessi finas dae tempòrios.
Sa morte in sa cultura antiga est semper istada un’eventu importante meda in sa vida de sas pessones, antis in sas culturas clàssicas s’eventu morte fiat sa cosa prus importante de sa vida, in su sentidu chi fiat craru a totus chi un‘eventu comente a sa vida, in sa possibilidade, sua non si podiat pònnere a paragone cun s’eventu mannu de sa morte in sa tzertesa sua.
Duncas durante sa vida bi fiat una preparatzione pròpriu a sa morte, a su cultu de su saludu, a custa dispidida simbòlica chi est importante meda non petzi pro sos addolimados e incunsertados dae s’iscansu.
Gasi s’istòria nche contat su panorama mannu chi a su cultu de sos mortos est deputadu, siat in sa richesa chi in sa povertade, custu eventu no at mai lassadu isfainados. Su respetu pro sa sacralidade de sa vida est postu craru craru dae sa traditzione de s’acumpangiamentu a s’iscansu. Totu sas culturas e sas tziviltades ant connotu e praticadu custos ritos siat intro de sa fide chi in sa ladicade.
Difatis si sa fide o sas religiones si sunt assùmidas s’incàrrigu de tratare sa morte pro sos làdicos est sa literadura a meledare e a cunsentire sa tratatzione de su tema de sa mortein sa mediatzione netzessària a chi sa dispidida de sos caros si potzat atzetare.
Ma su tempus de oe cale ligàmine tenet cun sa morte? Cantu tempus est dedicadu a sa dispidida simbòlica? . Cantu e comente est cunsideradu su tempus de su corrutu, de su dolu?
Càpitat chi non cherende e nen prus podende pensare sa morte comente eventu de fundamentu e chi non si podet vitire, e duncas in totu su sentidu tràgicu suo, su tempus cuntemporàneu reduit sa morte e la faghet ispetàculu.
Paris cun s’ispetacularizatzione fintzas su sentidu suo benit ammodigadu, gasi cun issa non faghet a s’istentare tempus meda,, ca su tempus curret (gasi comente si cheret) e non cunsentit de s’istentare in su sentidu profundu de sa pèrdida de sa pessone istimada; sigomente su tempus pro su dolu e de sa dispidida,, in antis de su biàgiu inconnotu chi a totus at a tocare, de su corrutu,custa est sa paràula “tabuica”, chi non si podet mancu nàrrere, chi acumpàngiat sa pèrdida chi ligada pro afetu, in manera psicològica, in manera emotiva e bisestrat s’ànimu de chie abarrat, est isortu in un’idea iscientìfica de sa morte,chi dat unu responsu fritu de su corpus, una carena chi at sessadu sas funtziones vitales suas.
Duncas s’est tentu custa transidura de su cuntzetu de sa morte comente a eventu tràgicu insertadu a sa vida,(ligadu a sa fide e a sa literadura pro chi in una fide non si reconnoschet) a s’iscièntzia chi non tenet interessamentu a sa idea tràgica de sa morte, antis tenet su fine de marcare, s’eventu sa morte, boghende·nche·la dae su chi li pertocat in contu de rituales e atividades pro sos mortos e pro sos bios.
E duncas su tempus cuntemporàneu non tenet prus trastos mannos pro cumprèndere su sentidu tràgicu de sa morte, colada a eventu naturale ebbia. In prus pro chi non si nde faeddet cun sentidu profundu nd’at fraigadu ispetàculu chi tenet comente iscopu su de reduire su sentidu tràgicu de sa pèrdida e de sa dispidida simbòlica pro ismanniare su contu de s’ammentu.
B’at s’ispera de s’istentare e de acollire su meledu comente elementu chi s’incurat finas de s’addolimu,custu non ca in su s’addolime si devat istentare ma ca de sa cumprensione de s’addolimu podet torrare a nàschere unu sentidu umanu nou,unu raportu nou cun su sacru chi ligat paris sa vida e sa morte e sas pessones a sos ammentos, ma ammentos profundos e memòrias sensìbiles.